Z tamtych lat… Warszawskie perły architektury, które możemy zobaczyć już tylko na zdjęciach

Pałac Kroneneberga

Jeszcze w latach 60. XX wieku u zbiegu ulic Królewskiej i Mazowieckiej w Warszawie, w miejscu gdzie dziś znajduje się hotel Sofitel Victoria, stały mury pałacu warszawskiego bankiera i przemysłowca Leopolda Kronenberga.
Był to jeden z najokazalszych budynków w XIX-wiecznej Warszawie. Projektował go architekt berliński, Jerzy Henryk Fryderyk Hitzig, twórca m.in. Giełdy i Banku Rzeszy w Berlinie.

Pałac w Warszawie miał dwa piętra i wysoki łamany dach. Reprezentował styl nazywany eklektycznym. I choć mógł sprawiać wrażenie nieco ciężkiego i niezgrabnego, w gruncie rzeczy umiejętnie łączył wątki renesansu, baroku i klasycyzmu z Francji, Włoch i Niemiec. Po śmierci właściciela rodzina chciała sprzedać gmach. Z myślą o potencjalnym nabywcy w 1916 roku planowano nabudować gmach o trzy piętra, ale nie zgodziła się na to tzw. opinia publiczna. Pałac bowiem już wówczas uznano za arcydzieło architektury. Mury przetrwały II wojnę światową. Znalazły się nawet w rejestrze zabytków, ale skreślone z niej w 1959 roku, zostały rozebrane w 1962. Ocalałe fragmenty dwóch kariatyd sprzed wejścia trafiły do Muzeum Ziemi w Alei na Skarpie, z trzech granitowych trzonów kolumn rzeźbiarka Zofia Woźna wykonała pracę "Samotność" (stoi w parku Traugutta w Warszawie), a czwarty trzon znajduje się w pomniku Electio Viritim (wolnych elekcji) na warszawskiej Woli.

Perły architektury w Polsce – willa Szyllerów

Była podręcznikowym przykładem awangardowej architektury lat 20. XX wieku, jednym z najwcześniejszych zrealizowanych obiektów w Warszawie w stylu funkcjonalnym. Willa dla rodziny Szyllerów powstała w 1928 roku wg projektu Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy. Budynek stał na Saskiej Kępie, przy Wale Miedzeszyńskim 75.
Miał nieregularną uskokową bryłę rozczłonkowaną podcieniami, tarasami i balkonami. Każda elewacja była inna, ale wszystkie nawiązywały do zasad kompozycji neoplastycznych (abstrakcji geometrycznej). Willa była bardzo funkcjonalna – przyziemie miała gospodarcze, osobne piętro dzienne i sypialne, na dachu ogród, na który wchodziło się spiralnymi schodkami z balkonu piętra sypialnego.
Budynek zburzono w 2002 roku, w związku z poszerzaniem Wału Miedzeszyńskiego i budową mostu Siekierkowskiego.

Pawilon "Chemii"

Wzniesiono go w 1960 roku, według projektu Jana Bogusławskiego i Bohdana Gniewiewskiego. Był jednym z ciekawszych przykładów powojennej modernistycznej architektury w Polsce. Pawilon przy ul. Brackiej, w którym sprzedawano przedmioty z tworzyw sztucznych, stąd jego potoczna nazwa – "Chemia", wyróżniał się lekkością konstrukcji i transparentnością. Był całkowicie przeszklony. Dach podpierały stalowe belki rozchylone ku górze. Wiszące schody prowadziły na antresolę. Po zmroku szklany budynek stawał się świetlnym punktem. Pawilon "Chemii" został rozebrany w kwietniu 2008 roku. Dziś w jego miejscu stoi dom towarowy Vitkac. 

W warszawskim domu towarowym Vitkac mieszczą się sklepy luksusowych marek, a sam budynek przyciąga wzrok eleganckim i unikatowym designem.

Supersam

Był jednym z najwybitniejszych osiągnięć modernizmu w Polsce. Budynek Supersamu przy ul. Puławskiej 2 powstał w 1962 roku według projektu Jerzego Hryniewickiego, Macieja i Ewy Krasińskich. Zastosowano w nim nowatorskie rozwiązanie dachu – tensegritę, czyli dach był zawieszony i utrzymywanym za pomocą dźwigarów i stalowych lin. W jednoprzestrzennym pawilonie o powierzchni 6 tys. m2 umieszczono największy w Warszawie samoobsługowy sklep spożywczy.

Supersam został zburzony w 2006 roku, a w jego miejscu w latach 2010-2013 wzniesiono kompleks biurowo-handlowy "Plac Unii".

"Emilia"

Modernistyczny budynek przy ul. Emilii Plater 51 zbudowano w latach 1966-1969 dla Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Meblami w Warszawie. Projekt stworzyli warszawscy architekci Marian Kuźniar, Czesław Wegner i Hanna Lewicka. Według założeń całkowicie przeszklony pawilon można było swobodnie obejść, aby z każdej strony obejrzeć prezentowane meble (później jednak część witryn zasłonięto płytami gipsowo-kartonowymi). Szklane elewacje miały stalowy szkielet i profile z szarego aluminium. Charakterystyczny dach w formie ekspresyjnych, żelbetowych fałd o grubości sześciu centymetrów, powstał z wylewanego na miejscu zbrojonego betonu. W latach 2008–2016 budynek był wykorzystywany przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

W miejscu pawilonu stanie biurowiec. W przyszłości "Emilia" ma się odrodzić w postaci pawilonu ekspozycyjnego w parku przed Pałacem Kultury (od strony ulicy Świętokrzyskiej).